Του Πρωτ. Γεωργίου Ατσαλάκη
Αυτή η κραυγή, ανήκει στον μεγάλο Πατέρα της Εκκλησίας μας και πρόμαχο της ορθοδόξου πίστεως μας, Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, που γιορτάζει τη Β΄ Κυριακή των Νηστειών, της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Ήταν η εναγώνια προσευχή του, να του φωτίσει τα σκότη ο Θεός. Και τα φώτισε τόσο δυνατά, που έγινε όλος φως και είδε καθαρά τα μυστήρια του Θεού και τα μυστήρια του ανθρώπου και διαφύλαξε την Ορθόδοξη εκκλησία από τις δογματικές παρεκκλίσεις της Δυτικής εκκλησίας και τις επιρροές της φιλοσοφικής σκέψης.
Είδε ένα όραμα, ότι κρατούσε στα χέρια του μια λεκάνη με γάλα. Ξαφνικά το γάλα άλλαξε χρώμα και ουσία και έγινε κρασί και ξεχείλισε και πότισε τη γη. Ο Άγιος Γρηγόριος κατάλαβε, ότι αυτό ήταν ένα μήνυμα του Θεού, για το νέο του κήρυγμα, που έπρεπε να είναι βαθειά θεολογικό, για να εκφράζει τις αλήθειες, για τις οποίες γεννήθηκε ως άνθρωπος και σταυρώθηκε στον κόσμο ο Χριστός. Γι’ αυτό ελέγχει τους αιρετικούς και τους λέει: «Πώς μπορέσατε να βάλετε τόσα σύννεφα, ανάμεσα στο Θεό και τους ανθρώπους; Τόσες εσφαλμένες διδασκαλίες; Πώς μπορέσατε να αποκόψετε τη γη από τον ήλιο, τον άνθρωπο από το φως του Χριστού;»
Σήμερα οι άνθρωποι της εκκλησίας, κι αν δεν μπορούμε να «κατανοήσομε» τα μυστήρια του Θεού, μπορούμε να δεχτούμε, όπως οι τρεις μαθητές στο Θαβώρ, το φως της Μεταμορφώσεως, που φωτίζει και θερμαίνει σε όλους τους αιώνες την εκκλησία, τους ανθρώπους που αληθινά πιστεύουν στο Χριστό και τον αγαπούν. Για να γίνει όμως αυτό, χρειάζεται να προετοιμάσομε τις ψυχές μας, με την πίστη και την προσευχή και τη ζωή της αγάπης, να φύγουν τα σύννεφα που μας εμποδίζουν να δούμε καθαρά τον Χριστό, ως Θεό και σωτήρα μας.
Το παράδοξο είναι ότι, στις ώρες που ζούμε, που φτάσαμε στην κορύφωση της αλαζονείας και της πνευματικής σύγχυσης, δεν καταλαβαίνει κανείς, αν έχει στην ψυχή του σκοτάδια, πνευματικά ή ηθικά. Απεναντίας πιστεύει, ότι έχει μόνο φως, ότι τα γνωρίζει όλα, ότι είναι τέλειος, αλάνθαστος και δεν αναγνωρίζει τίποτε πιο πάνω από τον εαυτό του.
Κι όμως θα μπορούσε τουλάχιστο, ν’ ακούσει τον δικό μας φιλόσοφο Σωκράτη, να του μιλεί για το «γνώθι σαυτόν» και τον Μέγα Αντώνιο να του λέει, ότι ο πιο σοφός άνθρωπος, είναι εκείνος που αναγνωρίζει την άγνοια του. Για την εκκλησία βέβαια, τα σκοτάδια δεν είναι μόνο γνωστικά, δεν αφορούν μόνο τη γνώση, αλλά κυρίως είναι οντολογικά, ηθικά και πνευματικά.
Η λογική στην εποχή μας μεσουρανεί και βασιλεύει και προκαλεί το θαυμασμό του ανθρώπου και είναι αναμφισβήτητα στον τεχνικό τομέα τα επιτεύγματα της, αλλά και οι κίνδυνοι της. Γι αυτό βλέπομε ότι, με όση ευκολία δημιουργεί έργα προόδου, με άλλη τόση ευκολία δημιουργεί μέσα καταστροφής. Από πολεμικά όπλα, μέχρι ναρκωτικά και καταστροφές στο περιβάλλον, που άμεσα πια, απειλούν την ύπαρξη του ανθρώπου. Μόνο ένας που εθελοτυφλεί, δεν βλέπει στην παρούσα φάση του κόσμου την απανθρωπία και τη σκληρότητα και τις συνέπειες της αποθέωσης της ύλης και του πλούτου, που έφερε την οικονομική και πνευματική κρίση στους λαούς. Η απληστία του σύγχρονου ανθρώπου, είναι η μεγαλύτερη αμαρτία του.
Για την εκκλησία όμως, πέρα από τις λογικές δυνάμεις της ψυχής, υπάρχει ο νους, το ηγεμονικό της μέρος, ο οφθαλμός της, κατά τους Νηπτικούς πατέρες. Μια ενέργεια μεγάλη του νου, είναι η λογική, αλλά δεν είναι όλος ο άνθρωπος. Ο νους είναι το πνεύμα του ανθρώπου. Αυτός είναι το φως που φωτίζει ολόκληρη την ψυχή. Όταν ο νους είναι φωτεινός, φωτίζει και τις λογικές και τις συναισθηματικές δυνάμεις και επιθυμίες της ψυχής. Όταν είναι σκοτεινός, σκοτεινιάζει η ψυχή του ανθρώπου, σκληραίνει η καρδιά του και φέρει στη ζωή του, πολλή δυσαρμονία και κακό.
Για την εκκλησία, στο νου εδράζεται το «κατ’ εικόνα» του Θεού και όταν τον φωτίζει ο Θεός, φωτίζεται ολόκληρη η ψυχή του. Όταν όμως δεν δέχεται τις Θεϊκές ελλάμψεις, έχει σκοτασμό και γίνεται απάνθρωπος, θηριώδεις ή και δαιμονιώδης. Γι’ αυτό βλέπομε, πόσοι άνθρωποι προσπαθούν, να μας παρουσιάσουν το μαύρο άσπρο, την ανηθικότητα ηθική, την ανεντιμότητα πρόοδο, την απάτη εξυπνάδα, την αμαρτία απελευθέρωση, το κακό ελευθερία, την απιστία πολιτισμό, τη ζούγκλα «φυσικό» τρόπο και ήθος ζωής.
Σκέπτομαι πολλές φορές, πόσο μοιάζει ο σημερινός άνθρωπος, σε θέματα συνειδήσεως και αυτογνωσίας, με τον άνθρωπο του Κάφκα, στο πολύκροτο έργο «Η Δίκη», όπου διακηρύσσει ότι είναι αθώος, ότι δεν τον αγγίζει κανένα είδος ενοχής. Παρότι για την ορθόδοξη εκκλησία, το κακό και η αμαρτία, δεν είναι μόνο ενοχή απέναντι στο Θεό, αλλά κυρίως αρρώστια, οι άγιοι της εκκλησίας, βιώνουν τη μεγαλύτερη αυτογνωσία, που έχει ποτέ διατυπωθεί στην ανθρώπινη ιστορία και ενώ είναι άγιοι, θεωρούν τους εαυτούς των αμαρτωλούς, διακηρύσσουν ότι είναι ένοχοι απέναντι στην αγιότητα του Θεού και στην αγάπη των ανθρώπων- που δεν μπορούν να έχουν στο βαθμό που επιθυμούν - και προφυλάσσονται από την εωσφορική αλαζονεία.
Τα σκότη λοιπόν, όποια μορφή κι αν έχουν, υπάρχουν σε όλων μας τις ψυχές. Το έργο μας ως χριστιανών είναι, να τα συνειδητοποιήσομε - γιατί η ασυνειδησία, είναι η μεγαλύτερη αλλοτρίωση. Να ζητήσομε να τα φωτίσει, με τη μυστηριακή και ηθική ζωή της Εκκλησίας μας ο Θεός και θα αισθανθούμε το φως του Χριστού, να γαληνεύει και να φωτίζει τις καρδιές μας.
