Του Πρωτ. Γεωργίου Ατσαλάκη
Γενικού Αρχιερ. Επιτρόπου Ι. Μ. Πέτρας & Χερρονήσου
Αυτή ήταν η ερώτηση μιας
κοπέλας που παρακολουθεί ανελλιπώς τα απογευματινά κηρύγματα και διακρίνεται για
την δυνατή της πίστη στο Θεό και την ηθική της συνείδηση. Μ’ ερωτά με αληθινή
απορία: «Για σας, όλοι οι άνθρωποι είναι
καλοί; Δεν υπάρχουν κακοί άνθρωποι; Δεν μπορείτε να δείτε το κακό στις ψυχές
των ανθρώπων; Όλους πρέπει να τους
δικαιώνομε;»
Θα ήταν
πραγματική ουτοπία, αν δεν μπορούσαμε να
δούμε το κακό στη ζωή μας και στη ζωή των συνανθρώπων μας. Ασφαλώς όλοι οι
άνθρωποι δεν είναι καλοί, αλλά και όλοι οι άνθρωποι δεν είναι κακοί. Το κακό υπάρχει, παρότι δεν το δημιούργησε ο
Θεός και δεν έχει πραγματική υπόσταση. Για την Εκκλησία, είναι έλλειψη του
καλού, όπως το σκοτάδι είναι έλλειψη του
φωτός και το μίσος έλλειψη της αγάπης. Δεν έχει οντολογική ύπαρξη, αλλά παίρνει
χαοτικές διαστάσεις στην ψυχή και τη ζωή του ανθρώπου και απειλεί την δημιουργία του Θεού.
Η ύπαρξη
του κακού είναι τεράστιο θεολογικό
πρόβλημα και έχουν ασχοληθεί μ’ αυτό, όλοι οι Πατέρες της Εκκλησίας. Με πολλή συντομία θα
λέγαμε, ότι το κακό έχει πνευματική καταγωγή. Πηγάζει από τον Διάβολο και περνά
στον άνθρωπο εξαιτίας της ελευθερίας του. Η ελευθερία του ανθρώπου, όταν
πηγάζει από το υπερτροφικό εγώ του και επηρεάζεται από το πνεύμα του Διαβόλου,
δημιουργεί την δυσαρμονία και το κακό στη ζωή του κόσμου.
Κακός στον
απόλυτο βαθμό, δεν είναι κανείς άνθρωπος. Μόνο ο Διάβολος είναι κακός, σε όλη
του την υπόσταση. Και ο μεγαλύτερος εγκληματίας, έχει μέσα του στοιχεία καλά,
που σε κατάλληλες συνθήκες και με ορισμένες προϋποθέσεις, μπορούν να γίνουν
μετάνοια και αγάπη. Είναι πολλές οι περιπτώσεις εγκληματιών, που έγιναν άγιοι
και διεστραμμένων ανθρώπων που απόκτησαν φωτεινές συνειδήσεις.
Η ονομασία «κακός», δεν πρέπει να λέγεται
για τους ανθρώπους, παρά μόνο για
το Διάβολο, που έχει αλλοιωθεί και ταυτιστεί με το κακό. Όμως η σκληρή πραγματικότητα, μάς υποχρεώνει να παραδεχτούμε, ότι όργανα του
κακού και φυσικά του Διαβόλου, γίνονται πολλοί άνθρωποι. Το κακό μπαίνει στον άνθρωπο ως απλή επιθυμία, γίνεται
συνήθεια, ύστερα τρόπος ζωής και τέλος δυνατό πάθος. Στην Πατερική θεολογία το
κακό ονομάζεται «μυρμηγκολέοντας». Αυτό
σημαίνει ότι την αρχή είναι μικρό και αδύναμο, σαν το μυρμήγκι και μπορεί να
νικηθεί. Όταν ριζώσει και μεγαλώσει παίρνει τη δύναμη του λιονταριού και δεν
νικάται εύκολα.
Μέσα στο κακό μπορεί ο άνθρωπος
να γίνει από εικόνα του Θεού, εικόνα του Διαβόλου, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν
μπορεί να αλλοιωθεί σαν τον Διάβολο. Πάντα υπάρχει στην ψυχή του κρυμμένη η
δυνατότητα για αλλαγή και μετάνοια.
Ο άνθρωπος
έχει ροπή στην αμαρτία, γιατί έχει
διαστραφεί η αγαπητική δύναμη που έχει μέσα του. Τα πάθη τον αλλοιώνουν. Η φιληδονία, η γαστριμαργία, η
φιλαργυρία, ο εγωισμός, η ωραιοπάθεια, οι αρνητικές ιδέες, οι θεωρίες, οι ζήλειες
και τα μίση αλλοιώνουν τον χαρακτήρα του, αλλά αφήνουν πάντοτε
περιθώρια ανάνηψης στην ψυχή του.
Ο δικός μας
ηθικός δάσκαλος Σωκράτης, θα μας πει: «Ουδείς εκών κακός». Κανείς με τη θέληση του δεν είναι κακός. Για
το Σωκράτη και τους περισσότερους Έλληνες φιλοσόφους, το κακό πηγάζει από
άγνοια. Για την Εκκλησία πηγάζει κυρίως από αδυναμία. Ο άνθρωπος τις περισσότερες φορές γνωρίζει το
καλό, αλλά δεν έχει τη δύναμη να το πράξει. Αυτό φαίνεται καθαρά στη διδασκαλία
του Χριστού, αλλά και στον απόστολο Παύλο.
Ο Χριστός
λέει: Μέσα στον άνθρωπο, υπάρχει το καλό
και το κακό. Εκεί υπάρχουν τα πάθη και οι αρετές. Η αγάπη και το μίσος. Ο Θεός
και ο διάβολος. Από την καρδιά του
ανθρώπου, βγαίνουν οι πορνείες, οι
μοιχείες, οι φόνοι, οι αδικίες. Ο
Απόστολος Παύλος τονίζει: Γνωρίζω το καλό, αλλά δεν έχω τη δύναμη να το πράξω.
Αυτό που μισώ κάνω. Σ’ αυτό που δεν θέλω, υποκύπτω.
Ο Νόμος
στην Παλαιά Διαθήκη καθόριζε ποιο είναι
το καλό και το κακό Υπήρχαν οι εντολές του Θεού και μια μεγάλη νομοθεσία. Κι όμως οι άνθρωποι παράβαιναν το νόμο. Δεν
μπορούσαν να τον τηρήσουν. Γι’ αυτό λέει ο Παύλος, ότι ο νόμος κατάντησε βαρύς,
σαν κατάρα και ήρθε ο Χριστός να μας ελευθερώσει από την κατάρα του Νόμου, με
την αγάπη και το Σταυρό του, δηλ. με θεϊκή
χάρη και δύναμη.
Το ίδιο
μπορεί να δει κανείς και στον Εθνικό κόσμο, στα
διάφορα κοινωνικά συστήματα και στις νομοθεσίες της εποχής, στις οποίες η πατρίδα μας είχε την πρώτη θέση. Απομένει να
δούμε λοιπόν, τι έφερε ο Χριστός στον κόσμο με την ενανθρώπηση του και με την
διδασκαλία της Εκκλησίας Του και πώς μπορεί ο άνθρωπος να νικήσει το κακό. Ιδιαίτερα
θα ήθελα, να δούμε στη συνέχεια: Πώς μπορούμε να δικαιολογούμε το κακό στους
συνανθρώπους μας, πώς να τους δικαιώνομε και πώς να τους αγαπούμε.
συνεχίζεται...
