Καλοί και Κακοί Λογισμοί

Του Πρωτ. Γεωργίου Ατσαλάκη

Γεν. Αρχ. Επιτρόπου Ιεράς Μητροπόλεως 

Πέτρας & Χερρονήσου

Το θέμα των λογισμών είναι απέραντο. Η φιλοσοφία τους  ονομάζει «έμμονες ιδέες». Η ψυχολογία αναζητεί τις αιτίες τους στα βάθη της ανθρώπινης ψυχής.  Η ψυχανάλυση στα «αισθήματα κατωτερότητας» και στις «τραυματικές εμπειρίες», που υπάρχουν στο σκοτεινό χώρο του ασυνειδήτου. Η κοινωνιολογία στους θεσμούς και στα κοινωνικά συστήματα Η ψυχιατρική σε παθήσεις του νευρικού συστήματος. 

            Ο λογισμός είναι  μια έμμονη ιδέα, που τροφοδοτείται  από τις λογικές και συναισθηματικές δυνάμεις  της ψυχής του ανθρώπου. Αιχμαλωτίζει ολόκληρο τον άνθρωπο.  Το σώμα του,  το πνεύμα του, τη συνείδηση του. Έρχεται  ως απλή σκέψη, γίνεται έμμονη ιδέα και καταντά πάθος. Μοιάζει την αρχή, με ένα μικρό  δεντράκι, που μπορείς εύκολα να το ξεριζώσεις. Αν το αφήσεις, κάνει βαθιές ρίζες και μεγάλα κλαδιά. Οι λογισμοί μπαίνουν στον άνθρωπο,  από τις  αισθήσεις  και το λογικό, κυρίως όμως από την ακοή και την όραση.  

            Ένας σαρκικός π.χ. λογισμός, ξεκινά από τα μάτια, αλλά και από τα ένστικτα του ανθρώπου. Βλέπει ένα ωραίο άνθρωπο και τον επιθυμεί σαρκικά. Αν πρέπει να έχει αυτό το λογισμό, το καθορίζει η επικρατούσα κοινωνική ηθική,  η θρησκεία του, ή κάποια ιδεολογία του. Ο λογισμός αυτός μπορεί να φέρει αναστάτωση στην ψυχή του, δυσαρμονία στις κοινωνικές του σχέσεις, περιφρόνηση  στα ήθη των συνανθρώπων  του και   στην ηθική  της εκκλησίας.  Στο τέλος καταντά  απαξίωση απέναντι στον άνθρωπο, γιατί τον βλέπει,  «μόνο» σαν σάρκα και όργανο ηδονής.

            Ένας ερωτικός λογισμός, είναι ασύγκριτα πιο δυνατός από τον σαρκικό και ξεκινά κι αυτός από τα μάτια του ανθρώπου. «Εκ του οράν, τίκτεται το εράν». Κύρια πηγή του είναι η καρδιά του ανθρώπου. Είναι ο πιο δυνατός, γίνεται ψυχοσωματικό πάθος, και με τη μορφή του έρωτα, νικά όλες τις άλλες αγάπες. Είναι «ανίκητος σ’ όλες τις μάχες». Νικά την αγάπη των παιδιών στους γονείς,  την αγάπη των γονιών στα παιδιά, υπερισχύει  στην μητρική και στην πατρική αγάπη και είναι πέρα από κάθε έννοια ηθικής. Είναι ευλογία όταν ενώνει νέα παιδιά, κατάρα όταν χωρίζει ανδρόγυνα και γονείς από τα παιδιά τους.  Είναι  η πιο παράλογη, η πιο απατηλή  και η πιο εξουθενωτική αγάπη. Μπορεί να καταντήσει μανικός έρωτας, αρρώστια, καχυποψία, ζήλεια,  μελαγχολία,  με απρόβλεπτες συνέπειες.  

Ο λογισμός της ζήλιας γεννιέται στους  ανθρώπους που δεν έχουν στην ψυχή τους  την αγάπη του Χριστού. Καταντά φοβερό πάθος,  που μπορεί να φτάσει μέχρι το φθόνο. Δεν έχει σχέση με την «ευγενική  άμιλλα». Το να βλέπεις κάτι ωραίο στον συνάνθρωπο σου και να θες κι εσύ να το  αποκτήσεις, είναι καλό και ευλογημένο. Το να ζηλεύεις όμως αυτό που έχει και να θες να το στερήσεις απ’ αυτόν, είναι φθόνος. Είναι το ανέκδοτο που έλεγε, ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος: «Παραπονιότανε κάποιος στο Θεό, γιατί ο γείτονας του είχε μια κατσίκα κι έπινε γάλα, ενώ αυτός δεν είχε». Του λέει ο Θεός:   «Να σου δώσω κι εσένα μια,  να πίνεις γάλα».   «Όχι»,  απαντά αυτός. «Αυτό που θέλω είναι,  να ψοφήσει κι η κατσίκα του γείτονα μου!»  

Ένας άλλος  συνηθισμένος λογισμός, είναι της απιστίας,  απέναντι στο Θεό, Εμπνευστή του έχει το διάβολο και καταντά  μίσος εναντίον της  Εκκλησίας. Στη σημερινή  του μορφή, κύριο στόχο έχει τους ιερείς  (τους παπάδες).  Καλούς ή κακούς δεν έχει σημασία. Είναι αθεϊστικό πάθος και μπορεί να τον προκαλέσει ένας δυνατός πόνος, μια απογοήτευση, μια αδικία, μια σκληρότητα,  μια ιδεολογία,  μια εσφαλμένη ερμηνεία για το Θεό και κυρίως ο μεγάλος εγωισμός.  Είναι ο λογισμός που μπορεί να μετατρέψει σε κόλαση την ψυχή του ανθρώπου. «Κόλαση  είναι να μην μπορείς να αγαπάς. Θάνατος να μισείς».

Ίσως η χειρότερη μορφή λογισμών είναι οι εγωιστικοί. Είναι εγωπάθεια, εγωκεντρισμός, ναρκισσισμός και φιλαρέσκεια που οδηγούν στην πιο απαξιωτική κοινωνική συμπεριφορά. Είναι η μεγαλύτερη παθολογία στον άνθρωπο,  η πιο επώδυνη ψυχική αρρώστια.  Είναι αγιάτρευτη πνευματική πάθηση.

Απέναντι σ’ όλα αυτά, μπορούμε, ως χριστιανοί, να αντιτάξομε καλούς λογισμός, που θα πηγάζουν από την αγάπη μας στο Θεό και από την αδελφική αγάπη  στους συνανθρώπους μας.  Αυτοί που από διάφορες αιτίες, έχουν κακούς λογισμούς και φαντασίες,  πόνους και πάθη,  αρρώστιες  και απελπιστικές συμπεριφορές, χρειάζονται ανυπόκριτη αγάπη.   

Μόνο αν δουν στο πρόσωπο μας την αγάπη του Χριστού,   μπορούν να μας εμπιστευθούν,  εκείνο που έχει πληγώσει και πληγώνει  την ψυχή τους. Αν τους οδηγήσομε στο Θεό και στη ζωή της Εκκλησίας, θα τους βοηθήσομε να  λυτρωθούν  από την αμαρτία και τα πάθη, από κακούς λογισμούς και απογοητεύσεις, από μελαγχολίες και από  αισθήματα μειονεξίας και αναξιότητας.   Θα πάψει να είναι η συνείδηση  τους  τόπος  «κατηγορούντων και απολογουμένων λογισμών» και ο νους τους θα σταματήσει να γίνεται  ηφαίστειο  εγωκεντρικών σκέψεων και απαισιόδοξων φαντασιών. Θα ελευθερωθούν από το αρρωστημένο  «εγώ» τους  και θα νιώσουν το φως του Χριστού στην καρδιά τους.