Αφιέρωμα στην Ταπείνωση

Επιμέλεια: Πρεσβ. Βασίλειος Περουλάκης

  Με την Κυριακή που έρχεται, του Τελώνου & Φαρισαίου, ανοίγει τις πύλες της η κατανυκτική περίοδος του Τριωδίου. Το κεντρικό μήνυμα της ημέρας αυτής, αλλά και των ύμνων της, βρίσκεται αφενός στην εγωιστική και εγωπαθή προβολή της υπάρξεως του Φαρισαίου και αφετέρου, στην κατάθεση της ταπεινώσεως του Τελώνου, ο οποίος έχει συναίσθηση της αμαρτωλότητας του και γι' αυτό ζητάει το έλεος και τη συγχώρηση του Θεού.

Ταπεινωθῶμεν Τελωνικῶς ἀδελφοί

   Η υμνολογία της ημέρας μας καλεί να ταπεινωθούμε ενώπιον του Θεού, όπως ο Τελώνης, παραδεχόμενοι την πνευματική μας υστέρηση και αναλογιζόμενοι τις συνέπειες της αμαρτωλής ζωής μας. 

   Γι' αυτήν την ταπείνωση μιλά η Καινή Διαθήκη, αλλά και όλοι οι Πατέρες τις Εκκλησίας μας.  Ας δούμε τι λένε:

«Μά­θε­τε ἀ­π’ ἐ­μοῦ ὅ­τι πρᾶ­ος εἰ­μί καί τα­πει­νός τῇ καρ­δί­ᾳ»

(Ματθ. 11: 29) 

«πᾶς ὁ ὑ­ψῶν ἑ­αυ­τὸν τα­πει­νω­θή­σε­ται καὶ ὁ τα­πει­νῶν ἑ­αυ­τὸν ὑ­ψω­θή­σε­ται»

(Λουκ. 14: 11) 

«ὁ Θεὸς ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται, ταπεινοῖς δὲ δίδωσι χάριν»

(Ιακώβου 4: 6)

«ὃς ἐ­ὰν θέ­λῃ γε­νέ­σθαι μέ­γας ἐν ὑ­μῖν, ἔ­σται ὑ­μῶν δι­ά­κο­νος, καὶ ὃς ἐ­ὰν θέ­λῃ ὑ­μῶν γε­νέ­σθαι πρῶ­τος, ἔ­σται πάν­των δοῦ­λος· καὶ γὰρ ὁ υἱ­ὸς τοῦ ἀν­θρώ­που οὐκ ἦλ­θε δι­α­κο­νη­θῆ­ναι, ἀλ­λὰ δι­α­κο­νῆ­σαι καὶ δοῦ­ναι τὴν ψυ­χὴν αὐ­τοῦ λύ­τρον ἀν­τὶ πολ­λῶν»

(Μαρκ. 10: 43-45) 

  

«Τα­πεί­νω­σις, Χρι­στοῦ μί­μη­σις»­.

Μέ­γας Βα­σί­λει­ος

«Μη­τέ­ρα της πη­γής εί­ναι η ά­βυσ­σος των υ­δά­των· πη­γή δε της δι­α­κρί­σε­ως η τα­πεί­νω­σις»­.

Ά­γιος Ι­ω­άν­νης ο Σι­να­ΐ­της

«Οὐ­δέν τα­πει­νο­φρο­σύ­νης ἶ­σον»­. 

Ά­γιος Ι­ω­άν­νης ο Χρυ­σό­στο­μος

«Η μεν με­τά­νοι­α μας α­νε­γεί­ρει, το πέν­θος κρού­ει την πύ­λη του ου­ρα­νού, η δε ο­σί­α τα­πεί­νω­ση την α­νοί­γει»­.

Ά­γιος Ι­ω­άν­νης ο Σι­να­ΐ­της

«Στους τα­πει­νούς α­πο­κα­λύ­πτον­ται τα μυ­στή­ρια του Θε­ού»­.

Άγιος Ι­σα­άκ ο Σύ­ρος

«Χω­ρίς την τα­πεί­νω­ση το παν εί­ναι μη­δέν. Με την τα­πεί­νω­ση το μη­δέν γί­νε­ται παν»­. 

Μέ­γας Βα­σί­λει­ος

«Ό­ταν λέ­ω τα­πει­νο­φρο­σύ­νη δεν εν­νο­ώ αυ­τήν στα λό­για που την προ­σφέ­ρει η γλώσ­σα, αλ­λά αυ­τήν που βρί­σκε­ται στην σκέ­ψη, στην ψυ­χή, στην συ­νεί­δη­ση που μό­νο ο Θε­ός μπο­ρεί να την δει. Αρ­κεί αυ­τή και μό­νο η α­ρε­τή, έ­στω κι αν καμ­μί­α άλ­λη δεν υ­πάρ­χει για να κά­νει σπλα­χνι­κό τον Κύ­ριο»­. 

Ά­γιος Ι­ω­άν­νης ο Χρυ­σό­στο­μος

«Η τα­πεί­νω­ση εί­ναι δω­ρε­ά ά­νω­θεν πα­ρε­χό­με­νη»­. 

Ά­γιος Γρη­γό­ριος ο Σι­να­ΐ­της

«Κά­θε τό­πος μπο­ρεί να γί­νει τό­πος Α­νά­στα­σης. Φτά­νει να ζεις την Τα­πεί­νω­ση του Χρι­στού»­. 

Γε­ρόν­τισ­σα Γα­βρι­η­λί­α

«Ό­σο εί­σαι σπου­δαί­ος, τό­σο να εί­σαι τα­πει­νό­φρων. Ό­ταν α­νέ­βεις ψη­λά, έ­χεις α­νάγ­κη να α­σφα­λι­στείς, για να μην πέ­σεις.­.. Για­τί υ­ψη­λο­φρο­νείς, α­φού εί­σαι άν­θρω­πος συγ­γε­νής με τη γη, ο­μο­ού­σιος με τη στά­χτη και στη φύ­ση και στην ε­κλο­γή των πραγ­μά­των; Σή­με­ρα εί­σαι πλού­σιος, αύ­ριο φτω­χός, σή­με­ρα υ­γι­ής, αύ­ριο άρ­ρω­στος, σή­με­ρα χα­ρού­με­νος, αύ­ριο λυ­πη­μέ­νος, σή­με­ρα με δό­ξα, αύ­ριο πε­ρι­φρο­νε­μέ­νος, σή­με­ρα σε κα­τά­στα­ση νε­ό­τη­τας, αύ­ριο σε γη­ρα­τειά. Μή­πως στέ­κε­ται τί­πο­τα α­πό τα αν­θρώ­πι­να ή μή­πως αν­τι­θέ­τως μι­μεί­ται το δρό­μο των ρευ­μά­των των πο­τα­μών; Για­τί λοι­πόν έ­χεις α­λα­ζο­νεί­α, άν­θρω­πε, που εί­σαι κα­πνός; Δι­ό­τι ο άν­θρω­πος έ­γι­νε ί­διος με τη μα­ται­ό­τη­τα. Οι μέ­ρες του εί­ναι σαν το χορ­τά­ρι. Ξε­ρά­θη­κε το χορ­τά­ρι και το άν­θος του έ­μει­νε μα­ρα­μέ­νο»­. 

Ά­γιος Ι­ω­άν­νης ο Χρυ­σό­στο­μος

«Ό­πως η σκιά α­κο­λου­θεί το σώ­μα, έ­τσι και την τα­πει­νο­φρο­σύ­νη την α­κο­λου­θεί το έ­λε­ος του Θε­ού. Η τα­πει­νο­φρο­σύ­νη εί­ναι η στο­λή της θε­ό­τη­τας. Ε­πει­δή ο Υι­ός και Λό­γος του Θε­ού Πα­τέ­ρα, που έ­γι­να άν­θρω­πος ε­πά­νω στη γη, αυ­τήν ντύ­θη­κε και έ­ζη­σε μα­ζί μας»­. 

Ά­γιος Ι­σα­άκ ο Σύ­ρος

«Η τέ­λεια τα­πεί­νω­ση εί­ναι το να α­πο­δί­δεις κά­θε ε­πι­τυ­χί­α σου και κα­τόρ­θω­μά σου στη Χά­ρη του Θε­ού. Αυ­τή ή­ταν η τέ­λεια τα­πεί­νω­ση που εί­χαν οι ά­γιοι»­.

Αβ­βάς Δω­ρό­θε­ος

«Α­γω­νι­στεί­τε να α­πο­κτή­σε­τε την τα­πεί­νω­ση. Εί­ναι ευ­ω­δί­α και έν­δυ­μα Χρι­στού. Για χά­ρη της ό­λα θα τα συγ­χω­ρή­σει ο Θε­ός. Δε θα ε­ξε­τά­σει τις ελ­λεί­ψεις που έ­χει ο α­γώ­νας μας. Ε­νώ χω­ρίς τα­πεί­νω­ση, κα­μί­α ά­σκη­ση δε θα μας βο­η­θή­σει. Με το τα­πει­νό φρό­νη­μα μπο­ρεί ο άν­θρω­πος να σω­θεί. Χω­ρίς αυ­τό το ει­σι­τή­ριο, δε θα μας ε­πι­τρέ­ψει μα μπού­με στον πα­ρά­δει­σο που εί­ναι γε­μά­τος α­πό τα­πει­νούς»­. 

Ά­γιος Θε­ο­φά­νης ο Έγ­κλει­στος

«Θε­μέ­λιο της πνευ­μα­τι­κής μας ζω­ής εί­ναι η τα­πεί­νω­ση. Ό­σα κι αν κτί­σεις και ε­λε­η­μο­σύ­νη και προ­σευ­χές και νη­στεί­ες και ο­ποι­α­δή­πο­τε άλ­λη α­ρε­τή, αν δε βά­λεις πρώ­τα ως θε­μέ­λιο αυ­τή, μα­ται­ο­πο­νείς και ό­λα ό­σα χτί­ζεις θα γκρε­μι­στούν εύ­κο­λα, ό­πως έ­πε­σε το σπί­τι ε­κεί­νο, που εί­χε οι­κο­δο­μη­θεί στην άμ­μο. Δεν υ­πάρ­χει κα­νέ­να, μα κα­νέ­να α­πό τα κα­τορ­θώ­μα­τά μας, που δεν έ­χει α­νάγ­κη α­πό την τα­πει­νο­φρο­σύ­νη, για να μπο­ρέ­σει να στα­θεί. Ποι­ο θέ­λεις να α­να­φέ­ρου­με; Τη σω­φρο­σύ­νη, την πε­ρι­φρό­νη­ση των χρη­μά­των, το κα­θε­τί, ό­λα α­πο­δει­κνύ­ον­ται α­κά­θαρ­τα και θε­ο­μί­ση­τα και α­η­δή χω­ρίς τα­πεί­νω­ση. Γι’ αυ­τό εί­ναι α­πα­ραί­τη­το να την έ­χου­με πάν­το­τε μα­ζί μας και στα λό­για μας και στα έρ­γα μας και στις σκέ­ψεις μας και πά­νω στην τα­πεί­νω­ση να χτί­ζου­με ό­λη μας τη ζω­ή».

Ά­γιος Ι­ω­άν­νης ο Χρυ­σό­στο­μο­ς

«Η τα­πει­νο­φρο­σύ­νη έ­βα­λε τον τε­λώ­νη πά­νω α­πό Φα­ρι­σαί­ο. Η υ­πε­ρη­φά­νεια νί­κη­σε και τις α­σώ­μα­τες δυ­νά­μεις και τις έ­κα­νε δι­α­βο­λι­κές. Η τα­πει­νο­φρο­σύ­νη και η α­να­γνώ­ρι­ση των α­μαρ­τη­μά­των έ­βα­λε στον πα­ρά­δει­σο τον λη­στή πιο μπρο­στά α­πό τους Α­πο­στό­λους. Αν λοι­πόν, αυ­τοί που ο­μο­λο­γούν τα α­μαρ­τή­μα­τά τους α­πο­κτούν τό­ση παρ­ρη­σί­α, οι άλ­λοι που βλέ­πουν στον ε­αυ­τό τους τό­σα α­γα­θά και πα­ρ’ ό­λα αυ­τά δι­α­τη­ρούν τα­πει­νή την ψυ­χή τους, πό­σα στε­φά­νια θα πε­τύ­χουν;­».

Ά­γιος Ι­ω­άν­νης ο Χρυ­σό­στο­μο­ς

«Ό­ταν εί­μα­στε α­νί­κα­νοι να α­ναρ­ρι­χη­θού­με στις βου­νο­κορ­φές της α­ρε­τής, ε­κεί­νο που πρέ­πει να κά­νου­με εί­ναι να κα­τέ­βου­με του­λά­χι­στον στο φα­ράγ­γι της τα­πεί­νω­σης. Η τα­πεί­νω­ση εί­ναι ο πιο σί­γου­ρος με­σο­λα­βη­τής μας μπρο­στά στο θρό­νο του Κυ­ρί­ου. Το τα­πει­νό φρό­νη­μα και η αυ­το­μεμ­ψί­α εί­ναι που θα κά­νουν τους έ­σχα­τους να γί­νουν πρώ­τοι»­. 

Στά­ρετς Μα­κά­ριος

«Η α­γί­α τα­πεί­νω­ση εί­ναι έ­νας με­γά­λος θη­σαυ­ρός, α­νέκ­φρα­στος πλού­τος, δω­ρε­ά του Χρι­στού που εί­ναι ο μο­να­δι­κός πρά­ος και τα­πει­νός στην καρ­διά. Εί­ναι η μο­να­δι­κή α­ρε­τή που δεν μπο­ρούν να τη μι­μη­θούν οι δαί­μο­νες. Εί­ναι η πύ­λη της Ου­ρά­νιας Βα­σι­λεί­ας που ει­σά­γει σ’ αυ­τήν ό­σους την πλη­σιά­ζουν»­. 

Ά­γιος Ι­ω­άν­νης ο Σι­να­ΐ­της

«Οι τα­πει­νοί άν­θρω­ποι ζουν συ­νε­χώς με τη συ­ναί­σθη­ση και το χρέ­ος των α­μαρ­τι­ών τους. Ό­σο πε­ρισ­σό­τε­ρο αυ­ξά­νουν οι δω­ρε­ές του Θε­ού στους αν­θρώ­πους, τό­σο πε­ρισ­σό­τε­ρο τα­πει­νώ­νουν τον ε­αυ­τό τους με τη σκέ­ψη ό­τι εί­ναι α­νά­ξιοι για έ­ναν τέ­τοι­ο πλού­το»­. 

Ά­γιος Ι­ω­άν­νης ο Σι­να­ΐ­τη­ς 

«Η τα­πεί­νω­ση ε­πει­δή εκ φύ­σε­ως α­νυ­ψώ­νει τον άν­θρω­πο και έ­χει την α­γά­πη του Θε­ού και α­φα­νί­ζει σχε­δόν ό­λα τα κα­κά που υ­πάρ­χουν μέ­σα μας και τα ο­ποί­α μι­σεί ο Θε­ός, εί­ναι δυ­σκο­λο­κα­τόρ­θω­τη. Και μπο­ρείς να βρεις σε έ­ναν άν­θρω­πο με­ρι­κή ερ­γα­σί­α πολ­λών α­ρε­τών, αν ό­μως ζη­τή­σεις και μυ­ρω­διά μό­νο τα­πει­νώ­σε­ως, μό­λις που θα την βρεις. Γι’ αυ­τό εί­ναι α­νάγ­κη να έ­χου­με με­γά­λη ε­πι­μέ­λεια, ώ­στε να α­πο­κτή­σου­με την α­γί­α τα­πεί­νω­ση»­. 

Ά­γιος Η­σύ­χιος

«Έ­χου­με α­νάγ­κη α­πό πολ­λή τα­πεί­νω­ση ε­φό­σον με τη χά­ρη του Θε­ού φρον­τί­ζου­με για τη φύ­λα­ξη του νου. Τα­πεί­νω­ση πρώ­τα α­πέ­ναν­τι στο Θε­ό και έ­πει­τα α­πέ­ναν­τι στους αν­θρώ­πους Με κά­θε τρό­πο και α­πό παν­τού ο­φεί­λου­με να συν­τρί­βου­με την καρ­διά μας, με­τα­χει­ρι­ζό­με­νοι κά­θε τι που μας τα­πει­νώ­νει. Τα­πει­νώ­νουν την ψυ­χή μας οι πολ­λές ευ­ερ­γε­σί­ες του Θε­ού σε μας, ό­ταν τις με­τρού­με μί­α- μί­α και τις φέρ­νου­με στο νου μας»­. 

Ό­σιος Φι­λό­θε­ος ο Σι­να­ΐ­της

«Πε­ρισ­σό­τε­ρο α­πό κά­θε άλ­λο χρει­α­ζό­μα­στε την τα­πει­νο­φρο­σύ­νη για να εί­μα­στε έ­τοι­μοι σε κά­θε λό­γο που α­κού­με να λέ­με, συγ­χώ­ρε­σέ με. Για­τί με την τα­πει­νο­φρο­σύ­νη ό­λες οι πα­γί­δες του ε­χθρού κα­τα­στρέ­φον­ται. Εί­ναι με­γά­λη η α­ρε­τή της τα­πει­νο­φρο­σύ­νης για­τί και με μό­νη αυ­τή οι ά­γιοι μπή­καν στον Πα­ρά­δει­σο. Ας τα­πει­νω­θού­με λί­γο και ε­μείς και θα σω­θού­με»­. 

Αβ­βάς Δω­ρό­θε­ος

«Ό­σα και ό,τι και αν χτί­σεις ή ε­λε­η­μο­σύ­νη ή προ­σευ­χές ή νη­στεί­α ή ο­ποι­α­δή­πο­τε άλ­λη α­ρε­τή, αν δεν φρον­τί­σεις να βά­λεις πρώ­τα θε­μέ­λιο την τα­πεί­νω­ση, μά­ται­α κο­πιά­ζεις, για­τί ό­λα θα πέ­σουν, ό­πως συ­νέ­βη με την οι­κο­δο­μή ε­κεί­νη που εί­χε στη­ρι­χθεί στην άμ­μο. Δι­ό­τι κα­νέ­να α­πο­λύ­τως α­πό τα κα­τορ­θώ­μα­τά μας δεν μπο­ρεί να στα­θεί χω­ρίς την τα­πεί­νω­ση. Ό­ποι­ο και να πεις, εί­τε την σω­φρο­σύ­νη εί­τε την παρ­θε­νί­α εί­τε την πε­ρι­φρό­νη­ση των χρη­μά­των και ό­ποι­ο άλ­λο, ό­λα γί­νον­ται α­κά­θαρ­τα και θε­ο­μί­ση­τα και βδε­λυ­ρά χω­ρίς την τα­πει­νο­φρο­σύ­νη»­. 

Ά­γιος Ι­ω­άν­νης ο Χρυ­σό­στο­μος

«Υ­πάρ­χουν δύ­ο ει­δών τα­πει­νώ­σεις. Η πρώ­τη τα­πεί­νω­ση εί­ναι το να θε­ω­ρεί κα­νείς τον α­δερ­φό του πιο συ­νε­τό και σε ό­λα κα­λύ­τε­ρο α­πό αυ­τόν και τον ε­αυ­τό χει­ρό­τε­ρο α­π’ ό­λους. Η δεύ­τε­ρη εί­ναι να α­πο­δί­δει κα­νείς κά­θε ε­πι­τυ­χί­α του και κά­θε κα­τόρ­θω­μά του στη χά­ρη του Θε­ού. Αυ­τή εί­ναι η τέ­λεια τα­πεί­νω­ση που εί­χαν οι ά­γιοι»­. 

Αβ­βάς Δω­ρό­θε­ος

«Ο Χρι­στός μό­νο την τα­πεί­νω­ση θέ­λει κι ό­λα τα άλ­λα θα τα κά­νει η Χά­ρη Του».

Γέ­ρον­τας Πορ­φύ­ρι­ο­ς

 

«Ό­πως η υ­πε­ρη­φά­νεια εί­ναι το πιο με­γά­λο α­πό ό­λα τα πά­θη, α­φού έ­ρι­ξε τους Αγ­γέ­λους α­πό τον Ου­ρα­νό στην ά­βυσ­σο, έ­τσι και η τα­πει­νο­φρο­σύ­νη εί­ναι η πιο με­γά­λη α­π’ ό­λες τις α­ρε­τές. Αυ­τή έ­χει τη δύ­να­μη κι α­πό την ά­βυσ­σο α­κό­μα ν’ α­νε­βά­σει στον ου­ρα­νό τον α­μαρ­τω­λό. Για το λό­γο αυ­τό ο Κύ­ριος μα­κα­ρί­ζει πριν α­π’ ό­λους τους πτω­χούς τω πνεύ­μα­τι»­. 

Αβ­βάς Λογ­γί­νος

«Να υ­πο­μέ­νεις την ε­ξου­θέ­νω­ση και την τα­πεί­νω­ση με α­γα­θή θέ­λη­ση για να α­πο­κτή­σεις παρ­ρη­σί­α στο Θε­ό. Ό­ταν ο άν­θρω­πος υ­πο­μέ­νει κά­θε σκλη­ρό λό­γο χω­ρίς να αν­τι­μι­λή­σει τό­τε με στε­φά­νι ά­φθαρ­το στε­φα­νού­ται. Τε­λει­ό­τη­τα της τα­πει­νώ­σε­ως εί­ναι να δέ­χε­σαι με χα­ρά κά­θε ψεύ­τι­κη πα­ρη­γο­ριά. Ο τα­πει­νός, ό­ταν α­δι­κεί­ται, δεν τα­ράσ­σε­ται ού­τε α­πο­λο­γεί­ται. Δέ­χε­ται τη συ­κο­φαν­τί­α σαν α­λή­θεια και δεν φρον­τί­ζει να πεί­σει τους αν­θρώ­πους ό­τι συ­κο­φαν­τή­θη­κε αλ­λά ζη­τά συγ­χώ­ρη­ση»­. 

Αβ­βάς Ι­σα­άκ

«Για να κα­τα­λά­βεις πό­σο σπου­δαί­ο α­γα­θό εί­ναι η τα­πεί­νω­ση, φτιά­ξε με την φαν­τα­σί­α σου δύ­ο α­μά­ξια και ζεύ­ξε στο έ­να την α­ρε­τή με την υ­πε­ρη­φά­νεια και στο άλ­λο την α­μαρ­τω­λό­τη­τα με την τα­πει­νο­φρο­σύ­νη. Και θα δεις ό­τι το ζεύ­γος της α­μαρ­τω­λό­τη­τας θα ξε­πε­ρά­σει την α­ρε­τή. Και αυ­τό, ό­χι φυ­σι­κά α­πό την δι­κή του ι­κα­νό­τη­τα, αλ­λά α­πό την δύ­να­μη της τα­πει­νο­φρο­σύ­νης, που πά­ει μα­ζί της. Το άλ­λο ζευ­γά­ρι πά­λι θα κα­θυ­στε­ρή­σει ό­χι α­πό την α­δυ­να­μί­α της α­ρε­τής, αλ­λά α­πό το υ­πέ­ρογ­κο βά­ρος της υ­πε­ρη­φά­νειας. Δι­ό­τι ό­πως η τα­πει­νο­φρο­σύ­νη, με το με­γά­λο πνευ­μα­τι­κό ύ­ψος νι­κά την βα­ρύ­τη­τα της α­μαρ­τί­ας και κα­τορ­θώ­νει να α­νέ­βει στον ου­ρα­νό, έ­τσι και η υ­πε­ρη­φά­νεια, με το υ­πέ­ρογ­κο βά­ρος της, κα­τορ­θώ­νει να υ­περ­νι­κή­σει την α­νά­λα­φρη α­ρε­τή και να την τρα­βή­ξει προς τα κά­τω με ευ­κο­λί­α»­. 

Μέ­γας Βα­σί­λει­ος

«Προ­τι­μό­τε­ρη εί­ναι η πτώ­ση με τα­πει­νο­φρο­σύ­νη, πα­ρά νί­κη με υ­πε­ρη­φά­νεια»­. 

Α­πό το Γε­ρον­τι­κό

«Προ­τι­μώ άν­θρω­πο α­μαρ­τω­λό, που α­να­γνω­ρί­ζει το σφάλ­μα του και τα­πει­νώ­νε­ται, πα­ρά ε­νά­ρε­το με αυ­τα­ρέ­σκεια»­. 

Αβ­βάς Σαρ­μα­τί­ας

«Πριν α­πό κά­θε άλ­λο, έ­χου­με α­νάγ­κη την τα­πει­νο­φρο­σύ­νη. Ας εί­με­θα έ­τοι­μοι να λέ­με α­μέ­σως στον α­δελ­φό μας σε κά­θε πε­ρί­στα­ση «συγ­χώ­ρε­σέ με». Η τα­πει­νο­φρο­σύ­νη ε­ξα­φα­νί­ζει ό­λες τις πα­γί­δες του δι­α­βό­λου»­. 

Αβ­βάς Η­σα­ΐ­ας ο Α­να­χω­ρη­τής

«Ρώ­τη­σαν κά­ποι­ο Γέ­ρον­τα πό­τε α­πο­κτά ο άν­θρω­πος τα­πεί­νω­ση. - Ό­ταν θυ­μά­ται τις α­μαρ­τί­ες του συ­νε­χώς, α­πο­κρί­θη­κε»­. 

Α­πό το Γε­ρον­τι­κό

«Κρά­τα δια­ρκώς στο νου και στην καρ­διά σου τα λό­για του τε­λώ­νη: «Ο Θε­ός ι­λά­σθη­τί μοι τω α­μαρ­τω­λω» Μό­νο με την τα­πεί­νω­ση θα βρεις σω­τη­ρί­α»­. 

Αβ­βάς Αμ­μω­νάς

«Εί­δα κά­πο­τε α­πλω­μέ­νες στη γη ό­λες τις πα­γί­δες του δι­α­βό­λου και τρό­μα­ξα. – Ποι­ος τά­χα μπο­ρεί να τις ξε­φύ­γει; Έ­λε­γα α­να­στε­νά­ζον­τας. Ά­κου­σα τό­τε μυ­στη­ρι­ώ­δη φω­νή να μου α­πο­κρί­νε­ται: - Ο τα­πει­νό­φρων»­. 

Μέ­γας Αν­τώ­νιος

«Τι πρέ­πει να κά­νεις για να βρεις την σω­τη­ρί­α σου; Να πα­ρα­δέ­χε­σαι τα σφάλ­μα­τά σου με συν­τριμ­μέ­νη καρ­διά και να τα­πει­νώ­νε­σαι μπρο­στά στο Θε­ό. Να υ­πο­μέ­νεις ε­πί­σης καρ­τε­ρι­κά τους πει­ρα­σμούς, που σου συμ­βαί­νουν, και να εί­σαι βέ­βαι­ος πως θα σω­θείς»­. 

Μέ­γας Αν­τώ­νιος

«Ση­μά­δι της τα­πει­νο­φρο­σύ­νης εί­ναι ό­τι, ε­νώ έ­χει κα­νείς κά­θε σω­μα­τι­κή και ψυ­χι­κή α­ρε­τή, νο­μί­ζει πως χρω­στά πε­ρισ­σό­τε­ρα στο Θε­ό, για­τί με τη χά­ρη Του έ­λα­βε πολ­λά χω­ρίς να εί­ναι ά­ξιος. Και αν του έρ­θει κά­ποι­ος πει­ρα­σμός, εί­τε α­πό δαί­μο­νες, εί­τε α­πό αν­θρώ­πους, θε­ω­ρεί τον ε­αυ­τό του ά­ξιο γι’ αυ­τόν και για άλ­λους α­κό­μα πε­ρισ­σό­τε­ρους, ώ­στε να ε­ξο­φλη­θεί λί­γο α­πό το χρέ­ος του. Κι αν δεν πά­θει κά­τι τέ­τοι­ο, θλί­βε­ται πο­λύ και α­γω­νιά και ζη­τά να βρει τρό­πο να ε­ξα­ναγ­κά­σει τον ε­αυ­τό του». 

Ά­γιος Μάρ­κος ο Α­σκη­τής

«Ό­ποι­ος έ­χει τα­πει­νο­φρο­σύ­νη και ερ­γα­σί­α πνευ­μα­τι­κή, ό­σα δι­α­βά­ζει στις θεί­ες Γρα­φές, ό­λα θα τα εν­νο­ή­σει για τον ε­αυ­τό του και ό­χι για τον άλ­λον»­. 

Ά­γιος Πέ­τρος ο Δα­μα­σκη­νός

«Οι τα­πει­νοί άν­θρω­ποι ζουν συ­νε­χώς με τη συ­ναί­σθη­ση και το χρέ­ος των α­μαρ­τι­ών τους. Ό­σο πε­ρισ­σό­τε­ρο αυ­ξά­νουν οι δω­ρε­ές του Θε­ού στους αν­θρώ­πους, τό­σο πε­ρισ­σό­τε­ρο τα­πει­νώ­νουν τον ε­αυ­τό τους με τη σκέ­ψη ό­τι εί­ναι α­νά­ξιοι για έ­να τέ­τοι­ο πλού­το»­. 

Ά­γιος Ι­ω­άν­νης ο Σι­να­ΐ­της

«Ό­λα ό­σα βλέ­πον­ται τα φω­τί­ζει ο ή­λιος και ό­λα ό­σα γί­νον­ται με λο­γι­κή τα ε­νι­σχύ­ει η τα­πεί­νω­ση. Ό­ταν α­που­σιά­ζει το φως, ό­λα εί­ναι σκο­τει­νά και ό­ταν α­που­σιά­ζει η τα­πεί­νω­ση ό­λα τα κα­τορ­θώ­μα­τά μας εί­ναι ά­χρη­στα»­. 

Ά­γιος Ι­ω­άν­νης ο Σι­να­ΐ­της

«Η α­ναι­σθη­σί­α της καρ­διάς κα­τά την προ­σευ­χή ο­φεί­λε­ται στην υ­πε­ρη­φά­νεια ε­νώ η θέρ­μη της δεί­χνει τα­πεί­νω­ση»­. 

Ά­γιος Ι­ω­άν­νης της Κον­στάν­δης

«Ό­ποι­ος πει­ρα­σμός κι αν βρει τον τα­πει­νό­φρο­να, νι­κά για­τί σω­παί­νει»­. 

Αβ­βάς Ποι­μήν

«Η Τα­πει­νο­φρο­σύ­νη εί­ναι η πύ­λη του ου­ρα­νού. Δια μέ­σου αυ­τής μπή­καν οι Πα­τέ­ρες μας στην πό­λη του Θε­ού»­. 

Αβ­βάς Ι­ω­άν­νης

«Ὁ τα­πει­νό­φρων ἐν ἀ­λη­θεί­ᾳ ἀ­δι­κού­με­νος οὐ τα­ράτ­τε­ται»­. 

Ι­σα­άκ ο Σύ­ρος

«Κά­θε πρω­ί ο Θε­ός ευ­λο­γεί τους αν­θρώ­πους με το έ­να χέ­ρι. Ό­ταν βλέ­πει τα­πει­νό άν­θρω­πο τον ευ­λο­γεί με τα δύ­ο χέ­ρια».

πα­τήρ Τύ­χω­ν

«Ο άν­θρω­πος έ­χει α­νάγ­κη α­πό τα­πει­νο­φρο­σύ­νη και φό­βο Θε­ού ό­πως κι α­πό τον α­έ­ρα που α­να­πνέ­ει»­. 

Μέ­γας Αν­τώ­νιος

«Ο δρό­μος που ο­δη­γεί στην α­λη­θι­νή τα­πεί­νω­ση εί­ναι η εγ­κρά­τεια, η προ­σευ­χή και η αυ­τα­πάρ­νη­ση»­. 

Αβ­βάς Σι­σώ­η­ς