Του Πρωτ. Γεωργίου Ατσαλάκη
Όλα τα σύγχρονα πολιτικά και κοινωνικά συστήματα, θέλουν να είναι και να λέγονται ανθρωποκεντρικά, να ισχυρίζονται ότι υπηρετούν το καλό και την αλήθεια του ανθρώπου. Πόσο αυτό είναι αληθινό, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και ιδιαίτερα, από το σεβασμό στο πρόσωπο του ανθρώπου, στην αξιοπρέπεια και στην ελευθερία του.
Για την ορθόδοξη εκκλησία, που δίνει τη μεγαλύτερη αξία στον άνθρωπο -αφού για τον άνθρωπο έγινε άνθρωπος και σταυρώθηκε ο Χριστός –η ουσία των σχέσεων και του ήθους των ανθρώπων, είναι η αγάπη και η ελευθερία, στις οποίες εμπεριέχεται η δικαιοσύνη και κάθε μορφή αυθεντικού ανθρωπισμού. Οι αρμονικές σχέσεις του ανθρώπου με τους συνανθρώπους του, τη φύση και το περιβάλλον του, φανερώνουν και σηματοδοτούν τον πολιτισμό του.
Εκείνο όμως που διαταράσσει τις ανθρώπινες σχέσεις, είναι το κακό, με τις διάφορες μορφές του. Το γνωρίζομε ως κακία, εγωισμό, αλαζονεία, μίσος, ασυδοσία, ασέβεια στο μυστήριο της ζωής, απαξίωση στο πρόσωπο του ανθρώπου, αδικία, εκμετάλλευση και με τόσα άλλα ονόματα «ων ουκ έστιν αριθμός».
Στη γλώσσα της εκκλησίας, το πολύμορφο και πολυπρόσωπο αυτό κακό, λέγεται αμαρτία και είναι κατά πρώτο και κύριο λόγο, ύβρις και ασέβεια απέναντι στο Θεό, τον Δημιουργό του κόσμου και χορηγό της ζωής. Αφού η ζωή πηγάζει από το Θεό, όποιος δεν αγαπά τη ζωή, από το φυτικό και ζωικό βασίλειο, μέχρι τον άνθρωπο, διαπράττει αμαρτία απέναντι στο Θεό, που στην πιο επιεική της έκφραση, σημαίνει περιφρόνηση ή απόρριψη.
Αυτή η αμαρτία, που δεν μπορεί στο βάθος να φέρει αλλοιώσεις στο Θεό, καταλήγει πάντοτε στον άνθρωπο, με όλες τις συνέπειες. Ο Θεός, ως πατέρας ευσπλαχνικός, αγαπά τα παιδιά του, η αμαρτία όμως με τις πολύμορφες ενέργειες της, βλάπτει τον άνθρωπο κι ολόκληρη τη κτίση. Γι’ αυτό, κάθε αμαρτία μας, γίνεται απέναντι στους ανθρώπους, κάνει κακό στους ανθρώπους και δολοφονεί τις ανθρώπινες σχέσεις.
Δεν είναι υπερβολή να πούμε, ότι δεν υπάρχει αμαρτία που να μην επηρεάζει τους συνανθρώπους μας, όσο κι αν φαίνεται αυτό παράδοξο και υπερβολικό. Γι’ αυτό είναι θανάσιμο λάθος, να ειρωνευόμαστε τη λέξη «αμαρτία», ότι δεν μας αφορά, ότι είναι όρος καθαρά θρησκευτικός, που έχει σχέση με τους θρησκόληπτους και είναι υπόθεση αποκλειστικά προσωπική κάποιων ανθρώπων με το Θεό τους.
Κάθε αμαρτία, όσο κι αν φαίνεται ατομική, βλάπτει την κοινωνία και αμαυρώνει με τον πιο έντονο τρόπο, την αξία του ανθρώπου, τη ζωή του και τον πολιτισμό του. Αυτοί που ειρωνεύονται την αμαρτία και ντρέπονται να την πουν με το όνομα της, αυτοί διαπράττουν τα μεγαλύτερα εγκλήματα απέναντι στους συνανθρώπους τους. Είναι αυτοί που ζουν πέρα από τα ηθικά όρια, πέρα από το καλό και το κακό, πέρα από την ιερότητα της ζωής.
Δεν δολοφονεί τη ζωή μόνο ο φονιάς, αλλά κι εκείνος που φέρνεται με σκληρότητα στους «μικρούς» ανθρώπους, σε κείνους που δεν έχουν τη δύναμη και το θάρρος, να υψώσουν το ανάστημα τους και τη φωνή τους, μπροστά σ’ αυτούς που τους απαξιώνουν και τους ποδοπατούν.
Κάθε αδικία που διαπράττεται και κάθε εκμετάλλευση που θεωρείται «εξυπνάδα», είναι αμαρτία και βλάπτει τους ανθρώπους. Απέναντι στους ανθρώπους αμαρτάνουμε, τους ανθρώπους βλάπτουμε και αδικούμε, άσχετα αν οι αμαρτίες φτάνουν ως φαρμακερά βέλη, στην καρδιά του Θεού. Δεν υπάρχει αμαρτία που να μην κάνει κακό στους ανθρώπους, έμμεσα ή άμεσα, στο παρόν ή στο μέλλον.
Η αλαζονεία ταπεινώνει τους ανθρώπους. Η ωραιοπάθεια φέρνει προκλήσεις στην καρδιά του ανθρώπου. Η αδικία κάνει μάτια να κλαίνε. Η εκμετάλλευση καταδικάζει και μαραίνει τη ζωή ανυπεράσπιστων ανθρώπων. Η περιφρόνηση ματώνει καρδιές. Η πορνεία διαλύει οικογένειες. Ο χωρισμός κάνει μικρά παιδιά να πονούν πάνω από τις δυνάμεις τους. Η επίδειξη του πλούτου μπροστά στη φτώχεια, τραυματίζει ψυχές ανεπανόρθωτα. Η επίδειξη της άδικης δόξας, πληγώνει πολλούς τίμιους ανθρώπους. Κάθε αμαρτία, σαν μολυσματική αρρώστια, μεταδίδεται στη ζωή και το περιβάλλον του ανθρώπου, με ταχύτητα χιονοστιβάδας.
Απέναντι στους ανθρώπους λοιπόν αμαρτάνουμε, όλοι οι άνθρωποι. Μ’ αυτή την έννοια, ερμηνεύεται η άποψη του Ντοστογέφσκυ, ότι «όλοι φταίμε για όλους και για όλα». Αλλά και μ’ αυτή την έννοια, το καλό και η αγάπη παίρνει καθολικές διαστάσεις, ωφελεί όλους τους ανθρώπους και μας κάνει όλους, ένα μικρό κεράκι στο καλό, για όλους και για όλα.
Αντί λοιπόν να ειρωνευόμαστε την αμαρτία, ότι αφορά μόνο τους θρησκευόμενους και τους θρησκόληπτους, είναι αδήριτος ανάγκη να πιστεύουμε, ότι, όσο είναι αναμφισβήτητη βεβαιότητα η ύπαρξη μας, είναι αναμφισβήτητη και η πραγματικότητα της αμαρτίας και ότι, όπου κι αν ανήκουμε ιδεολογικά, ως άνθρωποι επηρεάζουμε και επηρεαζόμαστε από την αμαρτία.
