Του Πρωτ. Γεωργίου Ατσαλάκη
Γενικού Αρχιερατικού Επιτρόπου
Ι. Μητροπόλεως Πέτρας & Χερρονήσου
Από το βιβλίο του Μπερδιάγεφ «το πνεύμα του Ντοστογιέφσκυ».
Για τον Ντοστογιέφσκυ η χριστιανική αγάπη είναι η μόνη που συνδέεται με την αθανασία του ανθρώπου και τη βεβαιότητα της αιώνιας ζωής. Η σκέψη αυτή αποτελεί το κέντρο της διδασκαλίας του. Κύριο χαρακτηριστικό της χριστιανικής αγάπης, είναι η συμπόνια, όχι ο οίκτος. Για τη χριστιανική αγάπη, κάθε άνθρωπος είναι αδελφός στο όνομα του Χριστού. Είναι η αναγνώριση, ότι κάθε άνθρωπος είναι «παιδί του Θεού»,δημιούργημα «κατά την εικόνα του Θεού».
Μ’ αυτή την έννοια ο άνθρωπος, - προπαντός άλλου -οφείλει να αγαπά το Θεό. Αυτή είναι η πρώτη εντολή. Ύστερα απ’ αυτήν, ακολουθεί η αγάπη του ανθρώπου προς τον πλησίον. Οφείλουμε να αγαπούμε τον συνάνθρωπο μας, γιατί υπάρχει Θεός, που είναι ο πατέρας όλων. Η εικόνα του Θεού υπάρχει σε κάθε άνθρωπο κι αυτήν οφείλουμε να αγαπάμε.
Αν δεν υπάρχει Θεός και συνάμα αγαπάμε τον άνθρωπο, τότε τον θεωρούμε σαν Θεό. Τότε όμως θεοποιείται ο άνθρωπος και μπορεί η πράξη αυτή να οδηγήσει στην εξόντωση του ίδιου του ανθρώπου. Τότε κάθε άνθρωπος καθίσταται όργανο του συνανθρώπου του. Γι’ αυτό η αγάπη προς τον άνθρωπο, είναι αδύνατη χωρίς την αγάπη προς τον Θεό. Η αντιχριστιανική αγάπη προς τον άνθρωπο, είναι μια ψεύτικη και απατηλή αγάπη. Η θεοποίηση του ανθρώπου, καταστρέφει τον ίδιο τον άνθρωπο, ενώ η ιδέα του Θεανθρώπου Χριστού, υψώνει τον άνθρωπο στην αιωνιότητα.
Κάθε φορά ο Ντοστογιέφσκυ, κατέληγε στην αναγκαιότητα, αγάπης και ελευθερίας. Η ένωση αυτή πραγματώνεται στο πρόσωπο του Χριστού. Η αγάπη ανάμεσα στον άνδρα και τη γυναίκα, η αγάπη του ανθρώπου προς τον συνάνθρωπο του, γίνεται αγάπη αθεϊστική, όταν χαθεί η πνευματική ελευθερία, όταν αφανισθεί το ανθρώπινο πρόσωπο, όταν στην αγάπη δεν υπάρχει αθανασία και αιωνιότητα».
Μπορούμε να δούμε ένα παράδειγμα, που φανερώνει το άφθαστο μεγαλείο της χριστιανικής αγάπης, στον Ηλίθιο: Τον πρίγκιπα Μίσκιν, που έχει παιδική ψυχή, ερωτεύονται δύο γυναίκες: Η αισθησιακή Νατάσσα, με φοβερή σωματική ομορφιά, στην οποία κυριαρχεί ο διονυσιακός έρωτας, γεμάτος σαρκικό πάθος. Αυτή στο παρελθόν είχε συνδεθεί με πολλούς εραστές. Η δεύτερη γυναίκα είναι, η αγνή και πανέμορφη Αγλαΐα, της οποίας η ωραιότητα τον τρομάζει. Τις αγαπά και τις δυο, με ένα ιδιότυπο έρωτα.
Γνωρίζει ότι η Αγλαΐα θα του χαρίσει μια όμορφη ζωή, κάτι που δεν του υπόσχεται η Νατάσσα, λόγω της ζωής της. Τις αγαπά και τις δυο. Για τη Νατάσσα αισθάνεται ένα παράξενο αίσθημα, μια συμπόνια ανερμήνευτη. Για την Αγλαΐα ένα δυνατό έρωτα. Αποφασίζει να παντρευτεί τη Νατάσσα, για να τη σώσει από τη ζωή που ζει. Η Νατάσσα το δέχεται με χαρά και ετοιμάζεται για το γάμο.
Την τελευταία στιγμή τον εγκαταλείπει, δεν πηγαίνει στην εκκλησία, αλλά επιστρέφει σε ένα αισθησιακό εραστή της, τον Ραγκόζιν. Εκείνος μεθυσμένος από την παραζάλη του έρωτα, την οδηγεί στο σπίτι του κι εκεί τη σκοτώνει από ζηλοτυπία. Ο πρίγκιπας την αναζητά κι έρχεται στην κατοικία του Ραγκόζιν, όπου βλέπει το πτώμα της και δίπλα τον δολοφόνο, που έχει καταληφθεί από μανία κι έχει χάσει τα λογικά του. Ο Ντοστογιέφσκυ περιγράφει τις στιγμές αυτές:
« Ο Ραγκόζιν πότε - πότε μουρμούριζε δυνατά και ασυνάρτητα, άλλοτε φώναζε και γελούσε. Ο πρίγκιπας καθόταν δίπλα του σιωπηλός σ’ ένα ντιβάνι και την ώρα του παραληρήματος, άπλωνε το χέρι του που έτρεμε και το ακουμπούσε ανάλαφρα στο κεφάλι του και στα μαλλιά. Τον χάιδευε και στα μάγουλα. Δεν μπορούσε να κάνει τίποτε άλλο! Μια απέραντη θλίψη βασάνιζε την καρδιά του. Έγειρε εξαντλημένος και απελπισμένος και ακούμπησε το πρόσωπο του πάνω στο χλωμό πρόσωπο του Ραγκόζιν. Τα δάκρυα του τρέχανε από τα μάτια του στα μάγουλα του δολοφόνου. Εκείνος μπορεί και να μην ένιωθε τα δάκρυα του πρίγκιπα, μπορεί και να μην ήξερε καν πως κλαίει.
Όταν ύστερα από κάμποσες ώρες, μπήκε μέσα ο κόσμος, βρήκε το φονιά να καίγεται στον πυρετό. Ο πρίγκιπας κάθε φορά που φώναζε ή παραμιλούσε, περνούσε ανάλαφρα το τρεμάμενο χέρι του πάνω στα μαλλιά και στα μάγουλα του αρρώστου, σαν νάθελε να τον χαϊδέψει και να τον ησυχάσει».
Ο Έλληνας καθηγητής της φιλοσοφίας Κων/νος Γεωργούλης θα μας πει: «Ο Guardini σχολιάζοντας την παραπάνω σκηνή παρατηρεί, ότι αυτή αποκαλύπτει, τι υπήρχε στο βάθος της ψυχής του πρίγκιπα: «Υπήρχε μια απέραντη ανεξικακία, παρόμοια με του Χριστού την ώρα της Σταυρώσεως, όταν συγχωρούσε τούς σταυρωτές Του. Στα βάθη της ψυχής του ζούσε ο Χριστός».
Σαν καταστάλαγμα των άρθρων αυτών, μπορούμε να διατυπώσομε μια αλήθεια:
Ζωή σημαίνει να πονείς και ηθική να αγαπάς.
Θάνατος να μην αγαπάς και κόλαση να μισείς.
