Επιμέλεια-Επεξεργασία: Πρωτ. Βασίλειος Περουλάκης
Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς είναι κυρίως γνωστός ως δογματικός θεολόγος, ως ο θεολόγος του ακτίστου φωτός. Αλλά διέπρεψε και ως κήρυκας του θείου λόγου. Εξεφώνησε ωραιότατες ομιλίες από τους άμβωνες των εκκλησιών ιδίως της μητροπολιτικής περιφερείας του, της Θεσσαλονίκης. Οι ομιλίες του αυτές, εφόσον εκφωνούνταν ως προφορικός λόγος θείου κηρύγματος την ώρα της θείας λατρείας, δεν καταγράφηκαν όλες. Κι από αυτές που καταγράφηκαν χάθηκαν πολλές. Αλλά σώζονται εξήντα τρεις χαριέστατες ομιλίες του. Η τεσσαρακοστή τέταρτη είναι αφιερωμένη «Εἰς τον ἅγιον ἀπόστολον καί εὐαγγελιστήν καί τῷ Χριστῷ ἐξόχως ἠγαπημένον Ἰωάννην τόν θεολόγον» (ΕΠΕ 11, 4650). Εκφωνήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου, ημέρα που γιορτάζουμε την εορτή της μεταστάσεως του αγίου Ιωάννου. Από την ομιλία του αυτή θα παραθέσουμε μερικά ευώδη άνθη σε ελεύθερη απόδοση εννοιών, για να τα αφιερώσουμε κι εμείς στη μνήμη του αγαπημένου αγίου αποστόλου και ευαγγελιστού Ιωάννου.
Γιορτάζουμε σήμερα τη γιορτή ενός από τους προκρίτους Αποστόλους του Χριστού. Του πλέκουμε εγκώμιο, γιατί τον θεωρούμε πατέρα όλων όσοι φέρουν το όνομα του Χριστού. Τον θεωρούμε πατριάρχη όσων γεννήθηκαν όχι από αίματα, ούτε από θέλημα σαρκός, ούτε από θέλημα ανδρός, αλλά από τον Θεό. Δώδεκα γιούς είχε ο Ιακώβ, από τους οποίους δημιουργήθηκαν οι δώδεκα φυλές του Ισραήλ. Δώδεκα μαθητές επέλεξε και ο Χριστός, για να μαθητεύσουν το Ευαγγέλιο σε όλα τα έθνη και να κρίνουν τις δώδεκα φυλές του Ισραήλ.
Ο Ιωάννης ως ένας από τους δώδεκα Αποστόλους έχει όλα τα κοινά γνωρίσματα των αγίων Αποστολών, όπως κοινή έχει και την υψηλή κλήση που τους έκανε ο Κύριος να τους καλέσει στο αποστολικό αξίωμα. Αλλά υπάρχουν και γνωρίσματα που αποδίδονται μόνο στους τρεις πρωτοκορυφαίους Αποστόλους, τον Πέτρο, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη. Ο Ιωάννης δεν είναι μόνο κλητός Απόστολος, αλλά συναριθμείται με τους εκλεκτούς, και μάλιστα είναι ο εκλεκτός των εκλεκτών και ο κορυφαίος του κορυφαίου χορού των Αποστόλων, ομόστοιχος με τον Πέτρο και τον Ιάκωβο, τους τρεις προκρίτους και πρωτοκορυφαίους Αποστόλους. Στο όρος Θαβώρ τον Ιωάννη επέλεξε ο Χριστός μαζί με τον Πέτρο και τον Ιάκωβο, για να δουν «το υπερφυές θέαμα» της θείας Μεταμορφώσεώς του. Είδε «την υπεραστράπτουσαν αίγλην» του φωτός της θεότητος του Υιού και άκουσε τη φωνή του Θεού Πατρός «οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ εὐδόκησα· αὐτοῦ ἀκούετε» (Ματθ. ιζ 5)!
Ο άγιος Ιωάννης κοινό έχει και το γνώρισμα του ευαγγελιστού μαζί με άλλους τρεις που συνέγραψαν ιερό Ευαγγέλιο, αν και στη μεγαλοφωνία και στο ύψος της θεολογίας υπερτερεί κατά πολύ.
Αλλά υπάρχουν και γνωρίσματα που αποδίδονται μόνο στον Ιωάννη. Μόνον αυτός απ’ όλους τους Αποστόλους και απ’ όλους τους φημισμένους άνδρες της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης καλείται «Παρθένος». Διότι φύλαξε παρθενία σώματος, ψυχής, νου και αισθήσεων. Φύλαξε «την ακριβή παρθενίαν», που είναι «η προς πάσαν κακίαν ασυνδύαστος γνώμη».
Μόνον αυτός απ’ όλους τους Αποστόλους ονομάζεται «ηγαπημένος». Διότι ζούσε ζωή καθαρότητος και αγιασμού και αγαπούσε τον άγιο Θεό με όλη την ψυχή και την καρδιά του. Γι’ αυτό και αγαπήθηκε από τον Χριστό περισσότερο απ’ όλους. Είναι «ὁ μαθητής ὅν ἠγάπα ὁ Ἰησοῦς», «ὃς καὶ ἀνέπεσεν ἐν τῷ δείπνῳ ἐπὶ τὸ στῆθος αὐτοῦ» (Ιω. κα’ 20).
Μόνον αυτός απ’ όλους τους Αποστόλους ονομάζεται «υιός Παρθένου», και μάλιστα της μητροπαρθένου και Θεομήτορος, αφού έγινε γι’ αυτήν κατά χάριν ό,τι ο Χριστός της είναι κατά φύσιν. Εάν δε μόνον αυτός απέκτησε την ίδια με τον Χριστό μητέρα, είναι και ο μόνος αδελφός του επάνω από όλους και συγγενής και αφομοιωμένος με τον Υιό του Θεού.
Υιός αγαπητός του Θεού Πατρός ο Κύριος; Και ο Ιωάννης μαθητής αγαπητός του Κυρίου. Στον κόλπο του Πατρός ο Κύριος; Στον κόλπο του Υιού ο Ιωάννης. Παρθένος ο Κύριος; Και αυτός διά της χάριτος Εκείνου παρθένος. Παρθένου υιός ο Κύριος; Της ιδίας υιός κατά χάριν και αυτός, εφόσον ο Κύριος επάνω από τον σταυρό στον Ιωάννη εμπιστεύθηκε την Παναγία μητέρα του λέγοντας «’Ιδού ἡ μήτηρ σου» (Ιω. ιθ’ 27). «Εβρόντησε από τον ουρανό ο Κύριος»; Και ο Ιωάννης «βροντή» και «υιός βροντής» ονομάζεται (Μάρκ. γ’ 17). Και μάλιστα είναι βροντή θεολογικότατη, που αντηχεί σε όλα τα πέρατα της γης και θεολογεί λέγοντας «Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος, καὶ ὁ Λόγος ἦν πρὸς τὸν Θεόν, καὶ Θεὸς ἦν ὁ Λόγος.» (Ιω. α’ 1). Είναι το φως το αληθινό ο Κύριος που φωτίζει κάθε άνθρωπο που έρχεται στον κόσμο και διά του Οποίου δημιουργήθηκαν τα πάντα; Και ο Ιωάννης γίνεται κάτοπτρο που αντανακλά το φως του Χριστού.
Επίσης ο άγιος Ιωάννης είναι ο μαθητής της αγάπης που μας διδάσκει να αγαπούμε τον άγιο Θεό όχι μόνο «ἐν λόγῳ καί γλώσσῃ», αλλά και «ἐν ἔργῳ καί ἀληθείᾳ» (Α’ Ιω. γ’ 18).
Είθε να αγαπούμε κι εμείς τον άγιο Θεό, όπως Τον αγαπούσε ο Ιωάννης! Να τιμούμε κι εμείς τον αγαπημένο μαθητή του άγιο Ιωάννη τον θεολόγο, όπως τον τιμούσε ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς! Για να αξιωθούμε κι εμείς της Βασιλείας των Ουρανών και να γίνουμε κληρονόμοι ζώνης αιωνίου. Αμήν.
