Κυριακοδρόμιο Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά
Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης
Του κ. Μιχαήλ Τσακιράκη
Θεολόγου - Εκπαιδευτικού
Πολυμήχανος και πολυτροπότατος στην κακία και με κάθε επιδεξιότητα έρχεται ο νοητός και αρχέκακος όφις. Μπορεί να εμποδίσει την αγαθή μας προαίρεση και πράξη μόλις αρχίσει ή όταν βρίσκεται σε εξέλιξη ή κι όταν ακόμα κοντεύει να τελειώσει ή και να την αφανίσει και να την καταστήσει ανωφελή και επιζήμια ακόμα-ακόμα για τους απρόσεκτους. Αρχίζει λοιπόν με την υποβολή ότι είναι κάτι επίπονο, δυσκατόρθωτο ή και αδύνατο να πραγματοποιήσουμε –αν θυμηθούμε τα λόγια του Κολοκοτρώνη για την έναρξη του Αγώνα της Εθνικής μας Ανεξαρτησίας θα εννοήσουμε πολλά. Μας οδηγεί επομένως στη ραθυμία και απελπισία ή ακόμα γεννά και απιστία ότι όλα όσα μας υποσχέθηκε ο Κύριος δε θα έρθουν. Μόνο με ψυχική ανδρεία θα υπερνικήσουμε αυτή την παγίδα και με συνακόλουθη προθυμία και πίστη, αφού ούτε η γη καρπίζει χωρίς μόχθο ούτε η ψυχή χωρίς αγώνα πνευματικό θα λάβει θεοφιλές και σωτήριο όφελος. Μόνο κάνοντας την ανάγκη φιλοτιμία ξεφεύγουμε από το προπατορικό αμάρτημα, και το ακούσιο αυτό προσόν ας κάνουμε εκούσια προσφορά στο Θεό, αντί των προσκαίρων τα αιώνια κι αντί των δεινών τα χρηστά, αντί των κόπων εδώ την άνεση εκεί όπου μας έχει υποσχεθεί ο Κύριος ως μόνος αξιόπιστος κι έτοιμος βοηθός στους; Αγωνιστές της αρετής. Υπάρχει κάτι ακατόρθωτο σ’ όποιον έχει το Θεό βοηθό;
Αλλά πάλι το καλό δεν είναι καλό αν δε γίνει καλά προσπαθεί ο πονηρός να μας καταστρέψει το θεάρεστο τρόπο τελέσεως του καλού με τη σύγχυση του επαίνου εκ Θεού και των ανθρώπων στερώντας μας έτσι τη θεία μισθαποδοσία. Αρκεί να τον διαψεύσουμε ακυρώνοντας την ανθρωπαρέσκεια και στοιχώντας στο θείο θέλημα. Τέλος έρχεται κι ο εγωισμός κι η υπερηφάνεια να καταστρέψει όλο το έργο ύπουλα αν σκεφτούμε ότι πραγματοποιήσαμε κάτι μόνοι μας ενώ ισχύει το χωρίς εμού ου δύνασθε ποιείν ουδέν(Ιω,15,5). Αν πάλι χορταίνουμε και μεθάμε όχι με φαγητό και ποτό αλλά με μίσος και μνησικακία πάλι χάνουμε τας πάντα και ας νηστεύομε με αγάπη και συγχωρητικότητα. Μόνο η αρμόζουσα ταπείνωση σώζει και πάλι κρατώντας το πολύτιμο αυτό μύρο για τον Κύριο μακριά από απραξία και πονηρία… πώς εφαρμόζονται όλα αυτά στη νηστεία; Ακούστε.
Μας θυμίζει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς να θυμηθούμε πρώτα το Φαρισαίο εκείνο που νήστευε αλλά η υπερηφάνεια του δεν τον ωφέλησε επειδή περιείχε και την κατάκριση. Όμως αυτό δε σημαίνει ότι δεν ωφελεί η νηστεία που κι ο ίδιος ο Κύριος έδειξε. Κι όπως ο Μωυσής ανυψώθηκε στην ΠΔ έτσι κι ο Κύριός μας στην ΚΔ αλλά με μια βασική διαφορά ο ένας ανέβηκε στο όρος ενώ ο άλλος μας ανεβάζει στους ουρανούς.
Ο ένας 40 μέρες νήστεψε κι είδε το Θεό δι’ αινιγμάτων κ.ο.κ. Κι έμαθε και δίδαξε για το Δημιουργό του παντός αφού η ύλη δεν προϋπήρχε. Πάντα εν σοφία εποίησεν! Και τέλος πάντων ο άνθρωπος που αξιώθηκε μεγαλύτερης τιμής και πρόνοιας και πριν πλαστεί και μετά την πλάση αφού όλος ο κόσμος έγινε γι’ αυτόν πριν απ αυτόν όπως κι βασιλεία των ουρανών από καταβολής κόσμου παίρνοντας την ψυχή που δεν έχουν τα ζώα, ως δεκτικός και αποδεικτικός του Θεού και κάτοικος του Παραδείσου όπου είχε θεία θέα και ομιλία αυτοπροσώπως του Θεού με εντολή τη νηστεία που αν την κρατούσε θα κρατούσε διαπαντός αθανασία και ακάματο και αλυπία.
Κι όμως άλλα προτίμησε ο άνθρωπος εκείνος αντί τη συμβουλή και εντολή την επιβουλή του πονηρού εκουσίως και κατέλυσε τη νηστεία. Αντί της αιωνιότητας το θάνατο προτιμώντας και αντί του τόπου της άφθαρτης τρυφής τον τόπο της αμαρτία τον πολύπαθο και πολυσυμφορότατο ή μάλλον καλύτερα να πούμε τον Άδη ως κατάδικος του σκότους του όπου εκεί στα καταχθόνια θα διέμενε η φύση μας για πάντα εξαπατημένος αν δεν ερχόταν ο Χριστός που άρχισε πάλι τη νηστεία και κατάργησε την τυραννία ελευθερώνοντάς μας και αναζωοποιώντας μας ο ελευθερωτής των ψυχών ημών και ολόκληρου του ανθρωπίνου γένους ο Λύτρωτής του κόσμου.
Κι άλλοι στην ΠΔ προτύπωσαν το σωτήριο έργο του Ιησού γιατί κι αυτοί με τη νηστεία προείδαν τον Ιησού μας ότι Πνεύμα ο Θεός και τους προσκυνούντας Αυτόν εν Πνεύματι και αληθεία δει προσκυνείν Αυτόν… αυτοί πάλι προτύπωσαν με τη νηστεία την Ανάληψη του Κυρίου. Ο ίδιος ο Κύριος με τη νηστεία νίκησε κατά κράτος τον κοινό πειραστή, κατέλυσε τη δύναμή του κατά των ανθρώπων και καθήρεσε την τυραννίδα του, ελευθέρωσε τη φύση μας καταντώντας τον παίγνιο σε όσους βιώνουν κατά Χριστό και το Ευαγγέλιό Του με χάρη και αλήθεια αποδεικνύοντας έμπρακτα όλα αυτά.
Αλλά και με την αντίθεση μπορεί κανείς να κατανοήσει την ωφέλεια της νηστείας, αφού η αδηφαγία και η ακρασία που προηγείται της νηστείας συνηθίζεται να συνοδεύεται από ταραχές, κραυγές, μάχες, θορύβους, άσματα αναιδή και χορούς και γέλωτες σατανικούς. Όλα τα μετέτρεψε στο σεμνότερο η νηστεία από την απλή λιτότητα και οικονομία φροντίδων ματαιότητας και αταραξία αποφυγής κοιλιοδουλίας ως τη επίτευξη της επιδίωξης της βρώσεως ου της απολλυμένης αλλά της μενούσης εις ζωήν αιώνιον! Μακριά τώρα τα σφαχτά κα τα καρυκεύματα και ποικίλα εφευρήματα των κοιλιοδούλων, και οι φωνές κι οι τράπεζες κι οι συνεστιάσεις κι οι παρακαθήμενοι κι οι άσεμνες μουσικές και τα ξενύχτια κι οι μέθες οι ολοήμερες και νυχτερινές κι οι συνακόλουθες αισχρουργίες. Αντ’ αυτών οι ιερές υμνωδίες και τα κατανυκτικά δάκρυα κι ο δρόμος της εκκλησίας αφού η νηστεία είναι η ρίζα όλων των αρετών και αρχή των θείων εντολών.
Η ακρασία παλιό και νέο κακό κι ας μην προηγείται της νηστείας ούτε χρονικά. Αλλ’ εξαιτίας της ακρασίας και υπεροψίας των προγόνων μας στον Παράδεισο από τη νηστεία εισήλθε ο θάνατος και βασίλεψε η αμαρτία κι η συνακόλουθη καταδίκη της φύσεώς μας από Αδάμ έως Χριστού, κατακλυσμός και πυρ εξ ουρανού, σαρκικές αμαρτίες από γαστριμαργία, και παρά φύση ζωή όπως η απλή αποβολή των πρωτοτοκίων και η απώλεια της πατρικής ευχής, κι η ειδωλολατρία κοκ. Η τρυφή προξενεί επομένως αμαρτία αλλά και ασέβεια και αντιθέτως η νηστεία κι η εγκράτεια αρετή και θεοσέβεια που έρχεται με σταθερή πλέον τη μετάνοια και σωτηρία αφού καρδία συντετριμμένη μας κάνει πιο προσεκτικούς. Ανακεφαλαιώνοντας λοιπόν ας προσέξουμε τις μηχανές του εχθρού που εξουδετερώνουν και τη νηστεία: μνησικακία, μίσος, αδιαλλαξία, ανθρωπαρέσκεια, καταλαλιά, σκληροκαρδία, υπερηφάνεια, ακαθαρσία, υπόκριση. Προσευχή και νηστεία, προσευχή εν παντί τόπο στο σπίτι και στην εκκλησία και παντού, γιατί η προσευχή αν γίνεται μόνο στην εκκλησία πλανόμαστε κι ούτε εκεί υπάρχει αν δεν υπάρχει και στο δρόμο και στις αγορές και παντού με τα χείλη και τη διάνοια, με την ανάσα μας και την καρδιά μας. Νηστεία και προσευχή, νηστεία ψυχοσωματική και ελεημοσύνη ας μη μας λείψουν. κι ο Πατήρ σου λοιπόν ο βλέπων εν τω κρυπτώ αποδώσει σοι εν τω φανερώ. Προσέξτε: ο πλούσιος του ευαγγελίου έλεγε φάε, πιες, καλοπέρασε, και αξιώθηκε αιώνιας καταδίκης και πυρός, ανάξιος ακόμα και της παρούσας ζωής, ενώ μπορούμε με τη θεία χάρη να νηστεύουμε εγκρατευόμενοι σε όλα, γρηγορούντες και συστελλόμενοι, ταπεινοί και δίνοντας λίγα για τη σωτηρία μας περνώντας και την παρούσα ζωή καλώς και θεοφιλώς και την αιώνια ευζωία κληρονομώντας. Αυτήν ας πετύχουμε όλοι με τη θεία χάρη και φιλανθρωπία του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ω πρέπει πάσα δόξα, κράτος, τιμή και προσκύνησις συν τω Ανάρχω Αυτού Πατρί και τω Ζωοποιώ Πνεύματι, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων.
