Του Πρωτ. Γεωργίου Ατσαλάκη
Γεν. Αρχιερατικού Επιτρόπου
Ι. Μητροπόλεως Πέτρας & Χερρονήσου
Όλα τα έργα του Ντοστογιέφσκυ τα διαποτίζει η ιδέα του Θεού και της αθανασίας, του πόνου και της αγάπης. Θα δούμε από το ωραίο βιβλίο του Ρώσου φιλοσόφου Μπερδιάγεφ, «το πνεύμα του Ντοστογιέφσκυ», ένα απόσπασμα, που ερμηνεύει με τον πιο αυθεντικό τρόπο τον μεγάλο Ρώσο συγγραφέα:
«Ο Χριστιανισμός για τον Ντοστογιέφσκυ είναι η θρησκεία της αγάπης. Ο Ντοστογιέφσκυ μπόρεσε να ερμηνεύσει σωστά το χριστιανικό πνεύμα. Στη διδασκαλία του στάρετς Ζωσιμά και στις θρησκευτικές απόψεις που διασπείρονται στα έργα του, μπορεί κανείς να νιώσει έντονα, την παρουσία του ευαγγελιστή Ιωάννη. Ο ρωσικός Χριστός είναι προπαντός άλλου, ο κήρυκας της απεριόριστης αγάπης. Ο Ντοστογιέφσκυ κατέληξε στο αξιοπρόσεκτο συμπέρασμα, ότι η αγάπη προς τον συνάνθρωπο μας, μπορεί να είναι αγάπη αθεϊστική και όχι αγάπη χριστιανική.
Με μια καταπληκτική προφητική δύναμη ο Ντοστογιέφσκυ, παρουσιάζει το ουτοπικό όραμα του επίγειου παράδεισου για το μέλλον της ανθρωπότητας. Στην ευτυχισμένη κατάσταση ενός γήινου παράδεισου, οι άνθρωποι θα αγαπιόνται και θα αγκαλιάζονται μεταξύ τους, γιατί απέρριψαν την ιδέα του Θεού και της αθανασίας. «Αγαπητέ μου φίλε», λέγει ο άθεος Βερσίλοφ προς τον Έφηβο, «η μάχη έχει πια τελειώσει και ο αγώνας σίγασε. Οι άνθρωποι έμειναν μόνοι, χωρίς Θεό, όπως το είχαν επιθυμήσει.
Η παλιά μεγάλη ιδέα του Θεού τους εγκατέλειψε. Η μεγάλη πηγή δυνάμεως που τους είχε τόσο καιρό θρέψει και τους είχε ζεστάνει, στέρεψε και χάθηκε. Έφθασαν οι άνθρωποι στην τελευταία μέρα. Κι ένιωσαν ξαφνικά ότι είναι μόνοι, μέσα σε μια έρημη ορφάνια.
Οι ορφανευμένοι άνθρωποι θα συνδεθούν τώρα πιο στενά και πιο τρυφερά. Θα πιαστούν από το χέρι και θα καταλάβουν ότι είναι πια ολομόναχοι στον κόσμο, χωρίς την ιδέα του Θεού και της αθανασίας, που θα σπεύσουν να την αντικαταστήσουν. Τότε όλο το ξεχείλισμα της αγάπης, που το σκορπίζανε άλλοτε σπάταλα για το Θεό και την αθανασία, θα το διαθέσουν μόνο για τη φύση, για τον κόσμο, για τον άνθρωπο, για τον κάθε μικρό σπόρο της ζωής.
Θα μάθουν να αγαπούν τη γη και τη ζωή με μέτρο και χωρίς επιφύλαξη και όταν θα συνειδητοποιήσουν ότι είναι φθαρτοί και θνητοί, θα νιώσουν και θα ασκήσουν μια ιδιαίτερη αγάπη μεταξύ τους, διαφορετική από την περασμένη. Θα δουλεύει ο ένας για τον άλλο και θα δίνει το μερίδιο του στον πλησίον, νιώθοντας έτσι την πιο μεγάλη ευτυχία. Κάθε παιδί θα αισθάνεται ότι ο κάθε άνθρωπος πάνω στη γη είναι ο πατέρας του και η μητέρα του. Κι όταν είναι να πεθάνουν θα αναλογίζονται, ότι όλοι οι υπόλοιποι θα μείνουν κι ύστερα απ’ αυτούς τα παιδιά τους. Και με τη σκέψη αυτή, θα αντικαθιστούν την ελπίδα της αιώνιας ζωής.
Έτσι λοιπόν- συνεχίζει ο άθεος Βερσίλωφ -θα σπεύσουν να αγαπηθούν περισσότερο οι άνθρωποι, για να σβήσουν τον τραγικό πόνο του χωρισμού τους από το Θεό. Θα είναι υπερήφανοι και θαρραλέοι απέναντι στους εαυτούς τους, αλλά διακριτικοί απέναντι στους άλλους. Ο καθένας θα φροντίζει με φόβο για τη ζωή και την ευτυχία του άλλου. Θα είναι τρυφεροί στις σχέσεις τους και δεν θα ντρέπονται γι’ αυτό- όπως τώρα- και θα δίνουν μεταξύ τους φιλήματα, όπως ακριβώς τα παιδιά. Κάθε φορά που θα συναντιόνται θα κοιτάζονται με ένα βλέμμα γεμάτο στοργή και τρυφερότητα. Και σ’ αυτό το βλέμμα θα υπάρχει αγάπη και φροντίδα».
Μ’ αυτά τα καταπληκτικά λόγια ζωγραφίζει ο Βερσίλωφ την εικόνα της αθεϊστικής αγάπης, που είναι αντίθετη προς τη χριστιανική αγάπη. Στην αθεϊστική αγάπη δεν βλέπομε τη ζωή που ξεπηδά από το νόημα της ύπαρξης, ούτε κατευθύνεται στην ελπίδα της αιώνιας ζωής, αλλά προσπαθεί να εκμεταλλευτεί τις φευγαλέες στιγμές. Είναι μια φανταστική ουτοπία. Σε μια ανθρωπότητα που βασίζεται στην αθεΐα, τέτοια αγάπη δεν θα υπάρξει ποτέ.
Μια αθεϊστική ανθρωπότητα οδηγεί στην απανθρωπία, στην αυτοκαταστροφή, στη μεταβολή του ανθρώπου σε ένα απλό όργανο. Αληθινή αγάπη υπάρχει μόνο στη σχέση Θεού και ανθρώπου. Έτσι μόνο θεμελιώνεται η αδελφική αγάπη που αποκαλύπτει και υψώνει στην αιώνια ζωή το πρόσωπο του ανθρώπου. Αυτή η αγάπη συνδέεται με την αθανασία του ανθρώπου και τη βεβαιότητα της αιώνιας ζωής. Η αληθινή αγάπη είναι συνδεμένη με την προσωπικότητα του ανθρώπου και η προσωπικότητα με την αθανασία. Η αθεϊστική αγάπη είναι ξένη προς τη ζωή του Θεού και την αθανασία.
Συνεχίζεται...
